Średniowieczna fortalicja w Sobolowie to niewielka budowla obronna, położona na wzgórzu "Koci zamek" na prawym brzegu Stradomki, w przysiółku Sobolowa - Sieradzce. W linii prostej leży ok. 1 kilometra od grodziska w Chrostowej, położonego na przeciwległym brzegu Stradomki. W wielu publikacjach położenie grodziska jest błędnie podawane w sąsiedztwie kamieniołomu przy drodze z Sobolowa do Zoni.

Właściciele

Pierwsza informacja o Sobolowie pochodzi z dokumentu z 1262 r. W XIV w. wieś była własnością rycerskiego rodu Brunów h. Strzemię, którzy musieli oddać królowi polskiemu spore zasługi, skoro w 1330 r. król Władysław Łokietek zezwolił Jaśkowi Brunowiczowi na przeniesienie jego wsi: Sobolowa, Dąbrowicy i Grajowa koło Wieliczki z prawa polskiego na średzkie, na­dając tym osadom 20 lat wolnizny oraz wyrażając zgodę na założenie dal­szych osad przy Grajewie i Sobolowie. Jedyna wzmianka źródłowa o gródku w Sobolowie pochodzi z 1404 r., kiedy to w księgach ziemskich krakowskich określono go nawet jako "castrum" (zamek). Właścicielem Sobolowa i być może budowniczym fortalicji był wtedy Jasiek Brun, władający także częścią Chodenic i Proszówkami. Przed rokiem 1407 tenże Jan Brun przestał być właścicielem Sobolowa. Później posiadała Sobolów bliżej nie określona rodzina, herbu Strzemię. Drobne działy mieli tu Stradomscy herbu Turzyna. Do Strzemieńczyków należeli także Buczyńscy, właściciele Bu­czyny i Włostowic, a od roku 1402 również Sobolowa. Właścicielem Sieradzki i Zoni był Tomko z Kars już w roku 1389. Ta zwarta majętność złożona z wymienionych 2 wsi, dostała się z czasem w ręce Jana z Lubania herbu Grzymała, który w latach 1435-1437 sprzedał ją Marcinowi i jego braciom z Kątów herbu Jeleń (Opole), protoplastom Sieradzkich, odtąd już stałych właścicieli tych dóbr.

Budowla

Główną część grodziska stanowi stożek o stromych stokach, powstały w wyniku odcięcia końcowej części wzniesienia rowem o szerokości 10 m. Całość założenia tworzy owal o wymiarach 19 x 15 m. Od strony południowo-wschodniej i północno-zachodniej widoczne są stare łomy piaskowca, których eksploatacja zniszczyła częściowo obszar grodziska. W płd. części zarysowuje się słabo zachowany wał ziemny, który pierwotnie otaczał prawdopodobnie cały majdan. W trakcie badań archeologicznych stwierdzono występowanie w obrębie majdanu cienkiej warstwy kulturowej, pochodzącej z XIII i z XIV wieku. Na podstawie nikłych śladów, trudno odtworzyć dokładniej wygląd gródka, wydaje się jednak, że na szczycie stożka stała drewniana wieża lub dom otoczony palisadą. Gródek w Sobolowie był w swym założeniu podobny do obiektów w Kopalinach, Tarnawie czy Słupii.

Ważniejsze źródła:

• S. Kołodziejski, Średniowieczne rezydencje obronne możnowładztwa na terenie województwa krakowskiego, Kraków 1994