Kościół w Sobolowie

Kościół pod wezwaniem Wszystkich Świętych w Sobolowie stoi na wzniesieniu w centrum wsi, blisko drogi z Łapanowa do Bochni. Ta piękna świątynia ma wiele uroku, a jej wystrój artystyczny skłania do refleksji i zadumy nad kruchością ludzkiego życia. Od kilku lat sobolowska fara leży na Szlaku Architektury Drewnianej w Małopolsce.

Historia

Kościół Wszystkich Świętych w SobolowieSobolów to jedna z najstarszych wsi na ziemi bocheńskiej. Miejscowość ta wymieniona została już w dokumencie księcia Bolesława Wstydliwego z 1262 r., który nadał komesowi Dzierżykrajowi i jego bratu Wyszowi, dziedzicom Niegowici, lasy i gaje położone na południe i zachód od Bochni. Sama parafia, a co za tym idzie pierwszy kościół, powstały w Sobolowie pod koniec XIII w. W 1326 r. parafia została wymieniona w rachunkach Świętpopietrza, a cztery lata później król Władysław Łokietek zezwolił Jaśkowi Brunowiczowi, herbu Strzemię, na przeniesienie jego wsi Sobolów na prawo średzkie.

Przy drewnianym kościele sobolowskim, dość wcześnie, bo w 1432 r. istniał szkoła parafialna, w której nauczycielem w 1597 r. był Szymon z Krakowa, a w 1618 r. Tomasz Simbogowicz. W okresie reformacji, w latach 1559 - 1560 kościół sobolowski zamieniony został przez dziedzica wsi Stanisława Słodkowskiego na zbór kalwiński. Prowadził go i wygłaszał kazania znany kaznodzieja Marcin z Łaska. Jego następcą był w Sobolowie minister ariański Marcin z Tropia. Przed rokiem 1597 katolicy odzyskali kościół. Prawdopodobnie właśnie pod koniec XVI w. zbudowano obecną świątynię. Kościół kilkakrotnie przebudowywano - m.in. w 1752 r., w wieku XIX oraz w latach 1923-1933, kiedy rozbudowano go pod kierunkiem architekta Bogdana Tretera.

Epitafium Stanisławy z Cyrusów Sobolewskiej z XVII w.Dobroczyńcami kościoła i parafii byli przez kilka wieków właściciele Sobolowa i sąsiednich wsi. W XVII i na początku XVIII w. byli to pochodzący z Krakowa Cyrusowie, którzy przyjęli nazwisko Sobolewscy. Pamiątką po nich są dwa epitafia: blaszane na drewnianym kartuszu Stanisławy Cyrusowej - Sobolewskiej, zmarłej w 1665 r. oraz Kajetana Cyrusa i jego żony Ewy z hr. Rostworowskich. Spore zasługi dla fary i parafii musieli mieć także: Aleksander Koniecki, towarzysz chorągwi pancernej, właściciel Nieprześni przed 1764 r., Apolonia z Niewiarowskich Romerowa, dziedziczka Dąbrowicy oraz kilku przedstawicieli rodu Chronowskich władających Sobolowem w II poł. XVIII w. Wszyscy oni, jako dobrodzieje kościoła, spoczęli w podziemiach sobolowskiej świątyni.

Ciężkie chwile kościół i parafia przeżywały w okresie I i II wojny światowej. Na początku grudnia 1914 r. w okolicy Sobolowa trwały zacięte walki austriacko-rosyjskie w ramach operacji łapanowsko-limanowskiej. Z kolei w styczniu 1945 r. wycofujący się Niemcy uwięzili w sobolowskim kościele killkuset więźniów, wziętych prawdopodobnie do pracy przy okopach i rowach przeciwczołgowych. 19 stycznia, po krótkiej walce z niemieckim konwojem, więźniowie ci zostali uwolnieni przez oddział partyzancki NOW-AK, o czym informuje pamiątkowa tablica umieszczona na dzwonnicy.

Architektura i sztuka

Wnętrze kościoła w SobolowieKościół sobolowski jest orientowany, jednonawowy, konstrukcji zrębowej, częściowo otoczony podcieniami, pokryty gontem. Na kalenicy nawy strzelista wieżyczka na sygnaturkę. Cały budynek otaczają otwarte soboty, połączone z przedsionkiem, zwieńczonym rzeźbionym daszkiem. Na wschodniej, zewnętrznej ścianie prezbiterium ciekawa grupa Ogrojca złożona z ludowych rzeźb wykonanych w XX w, m.in rzeźba Chrystusa otrzymującego od anioła kielich.
Przy kościele znajduje się wolno stojąca, drewniana dzwonnica z XVIII w., w której zawieszony jest gotycki dzwon z 1510 r. Dzwon ten - obecnie jeden z najstarszych na ziemi bocheńskiej, nie posiada nazwy, nie znany jest także jego fundator, ale wiadomo, że wykonano go w Krakowie i ozdobiono medalionem z Madonną z Dzieciątkiem.

ołtarz głównyWe wnętrzu świątyni na szczególną uwagę zasługuje wycięta ściana tęczowa z krucyfiksem podtrzymywanym przez anioła. W ołtarzu głównym umieszczony jest obraz Matki Boskiej z Dzieciątkiem, kopia obrazu Matki Boskiej Częstochowskiej, pochodzący z 1585 r. W 1958 r. obraz był konserwowany przez bocheńskiego artystę Waleriana Kasprzyka. Ołtarze boczne są rokokowe i pochodzą z 2. połowy XVIII w. W bocznym ołtarzu lewym znajduje się m.in. barokowy obraz Matki Boskiej Różańcowej namalowany ok. 1740 r., a w ołtarzu prawym obraz świętych Dominika i Franciszka z XVIII w.

malowidło moralizatorskie - czyściecBędąc we wnętrzu sobolowskiej fary, koniecznie trzeba zobaczyć na północnej ścianie nawy dwa malowidła moralizatorskie z XVIII w. ukazujące cierpienia dusz w czyśćcu. Oprócz tego trzecie malowidło przedstawia czaszki ludzi różnych stanów. O ich doczesnych rolach świadczą tylko nakrycia głów. Wymowa sobolowskich malowideł jest oczywista: każdego, bez względu na zamożność i pochodzenie, spotka ten sam los - nieuchronna śmierć. Oglądający te malowidła wierni powinni pamiętać, że życie jest bardzo kruche i należy je wykorzystać zgodnie z boskimi przykazaniami.

Ciekawostki

Wśród ludności krąży legenda, że stare drzwi do zakrystii z okuciami pochodzą z baszty pobliskiego zameczku w Chrostowej. Wrota te, były kilkakrotnie przenoszone z gródka do kościoła, lecz za każdym razem wracały. Dopiero kiedy na Boże Ciało wyruszyła tam procesja, drzwi pozostały w kościele już na zawsze.

Jeden z dziedziców Sobolowa brał udział w wyprawie Sobieskiego z odsieczą Wiednia. Dwie zdobyte przez niego w bitwie chorągwie tureckie przerobione zostały na ornaty do kościoła, z których jeden został przekazany do Muzeum Diecezjalnego w Tarnowie i był pokazywany na słynnej wystawie na Wawelu w 1983 r. (w trzechsetną rocznicę bitwy).

W jednej z kościelnych monstrancji wtopione są jako ozdoba monety ze skarbu wykopanego w rejonie wzgórza Borek nad Stradomką.

W 2006 r., z inicjatywy ks. proboszcza Stanisława Jachyma, wytyczono trasę turystyczną pieszo-rowerową "Wzgórza wokół Sobolowa" oraz wydano specjalny informator.