Opisanie herbu

W polu czerwonym chorągiew kościelna złota o trzech strefach z krzyżykiem tejże barwy na szczycie. W czasach nowożytnych herb posiadał hełm z koroną i labrami czerwonymi z podbiciem złotym oraz klejnot - trzy pióra strusie.

Zawołanie: Radwan, Kaja

Herb Radwan. Z Herbarza Tadeusza Gajla
Herb Radwan. Z Herbarza Tadeusza Gajla

Legenda herbowa: Podczas wojny Bolesława Śmiałego z Rusią, wysłany na podjazd z niewielkim oddziałem rotmistrz Radwan, przypadkiem natrafił na obóz nieprzyjaciół. W czasie potyczki Rusini rozproszyli garstkę Polaków i odebrali im sztandar. Radwan, chcąc swoich żołnierzy podnieść na duchu, skoczył do pobliskiego kościoła, skąd wziąwszy chorągiew, ponownie zebrał rycerzy i uderzył na wroga. Rusini myśląc, że nadeszły posiłki na pomoc Polakom, zaczęli pierzchać. Natomiast dzielny rotmistrz otrzymał herb z kościelną chorągwią.

Herbowni na ziemi bocheńskiej

Cikowscy

Co najmniej od 1398 r. swoje części w Cikowicach mieli bracia Jasiek i Sędek h. Radwan. Od 1408 r. Piotr z Cikowic, który w 1418 r sprzedaje za 200 grzywien Janowi z Tarnowa wojewodzie krakowskiemu całą część swego dziedzictwa w Cikowicach. Po sprzedaniu swej dziedziny Piotr nadal pisał się z Cikowic, podobnie jego s. Mikołaj i dalsi potomkowie, przyjmując na stałe nazwisko Cikowski, choć posiadali inne wsie w powiecie bocheńskim: Dziewin, Mikluszowice i cz. Drwini. W 1499 r. bracia Cikowscy odsprzedali te dobra za 1300 grzywien królowi Janowi Olbrachtowi, który włączył je do dóbr starostwa niepołomickiego. Przedstawiciele Cikowskich w XVI w. (Mikołaj, Jan, Stanisław) dzierżyli wójtostwo bocheńskie i doszli do znaczących urzędów w państwie. W czasie pobytu w Bochni zamieszkiwali w okazałym dworze wójtowskim i ograniczali działalność rady miasta. 

Książniccy 

Jednowioskowi właściciele Książnic w XV wieku. W 1468 Piotr z Książnic pozwał szl. Piotra Goździa z Łapczycy o to, że z 4 towarzyszami równego sobie stanu i z 6 towarzyszami niższego stanu naszedł jego dom w Książnicach., rozbił bramę i dwoje wrót do sieni i cztery wrota do izb i zabrał miecz srebrem zdobiony, oraz czepek ozdobiony 20 paciorkami pereł, wszystko wart. 150 grz.

Dybacze-Czuryłowie z Siedlca

Pochodzili z Wygnanowic w Ziemi Lubelskiej. Około 1438 r. Michał i Piotr Dybacze dostali od króla Władysława III w dzierżawę starostwo niepołomickie, do którego przynależąła m.in. królewska wieś Siedlec. To właśnie Siedlec i tamtejszy dwór na ponad 100 alt stały się właściwie ich nową siedzibą rodową. W 1479 r. Michał Dybacz był dworzaninem królewskim i przyjął nowe nazwisko - Czuryłło. Jego bratanek, też Michał (1476-1516), był starostą niepołomickim, łowczym krakowskim,, burgrabią krakowskim i karbarzem w żupie bocheńskiej. Spośród jego pięciu synów największą karierę zrobił Stanisław z Książnic (1488-1552). Ostatnim przedstawicielem rodu był Marcin Czuryłło zmarły bezpotomnie w 1563 r.

Oleśniccy

Przedstawicielem tego rodu na ziemi bocheńskiej był Jan, podżupek bocheński, mylnie zaliczany przez niektórych historyków do herbu Dębno. Osiadł w Bochni na początku XVI w. i zaczął robić karierę w żupie. Przed rokiem 1517 nabył pobliską wieś Damienice, gdzie wybudował murowany dwór "kamienicę", w którym gościł m.in. słynnego humanistę ze Szwajcarii Joachima Wadiana. Skutecznie powiększał swój majątek, tak, że przed swą śmiercią  zgromadził 4 całe wsie, 7 wsi niemal w całości, 5 części wsi oraz dobra królewskie. Po śmierci Oleśnickiego w 1540 r., Damienice przeszły w ręce jego synów: Łukasza, Marcina i Andrzeja, którzy w 1559 r. oddali Damienice i przysiółek Turów królowi Zygmuntowi Augustowi w zamian za wsie królewskie w starostwie bełskim. 

Ikonografia

Pieczęć podsędka krakowskiego Piotra z Cikowic (1443 r.)

Ciekawostki

Michał Dybacz z Siedlca wziął udział w wyprawie warneńskiej króla Władysława, od którego za zasługi otrzymał zapis 200 grzywien. W przeciwieństwie do swojego dobrodzieja, przeżył bitwę pod Warną i szczęśliwie powrócił do kraju. 

Florian Czuryłło, duchowny i dobrze wykształcony za granicą, przez wiele lat był sekretarzem królowej Bony.

Wójtowie bocheńscy z rodziny Cikowskich: Mikołaj, Jan i Stanisław byli propagatorami wyznań reformacyjnych w mieście. Szczególnie Stanisław Cikowski, kasztelan biecki i wójt bocheński do 1576 r., który z nowymi prądami religijnymi zaznajomił się w czasie podróży po Europie i zdobył wykształcenie u księcia pruskiego Albrechta Hohenzollerna. Podobnie jak wielu innych, przeszedł drogę od luteranizmu, przez kalwinizm do arianizmu. Uważano go za jednego z głównych przywódców ruchu antytrynitarzy w Małopolsce.

Literatura:

  • J. Szymański, Herbarz średniowiecznego rycerstwa polskiego, Warszawa 1993
  • J. Szymański, Herbarz rycerstwa polskiego z XVI wieku, Warszawa 2001
  • Słownik historyczno-geograficzny województwa krakowskiego w średniowieczu, hasła: Cikowice, Mikluszowice
  • F. Sikora, Dybacze-Czuryłowie herbu Radwan w XV-XVI wieku, Patientia et tempus, Kraków 1999, s. 173-193
  • S. Mateszew, Osadnictwo i stosunki własnościowe do końca XV w., Bochnia. Dzieje miasta i regionu, pod red. F. Kiryka i Z. Ruty, Kraków 1980