Drużyna - Ród polski, skłonny do rozlewu krwi, oskarżony o śmierć świętego Stanisława (Jan Długosz, Insignia, 26)

Opisanie herbu

W polu czerwonym krzywaśń srebrna w prawo. W XVI wieku pełna forma herbu miała hełm z koroną i labrami oraz klejnot - dwie trąby myśliwskie z dzwoneczkami, między którymi lew wyskakujący. 

W ciągu XVI w. herb utożsamił się ze Szreniawą, zmieniając jedynie nazwę, być może dlatego, że Jan Długosz obciążył współrodowców winą za zabicie Św. Stanisława lub wskutek awansu Lubomirskich i odwoływania się przez nich do tradycji i historii Kmitów z Wiśnicza

Zawołanie: Białęga, Drużyna

Herbowni na ziemi bocheńskiej

W średniowieczu południowo-zachodnie tereny powiatu bocheńskiego nad Rabą, Stradomką i Tarnawą były w rękach Drużynitów. Ważną rolę odegrali Drużynici w czasach objęcia tronu w Polsce przez Władysława Łokietka. Za okazaną pomoc król nadał w 1306 r. Marcinowi ze Szczyrzyca wieś Wieruszce. Jego potomkowie, silnie rozrodzeni, dali początek kilku rodzinom, scisle ze sobą spokrewnionym. Byli to:  Boczowscy (Boczów, Brzezowa), Łapkowie i Łapanowscy (Łapanów, Grabie, Kobylec, Kamionna, Kierlikówka), Wieruscy (Wieruszyce, Ubrzeż, Zbydniów), Lasoccy i Lipscy (Chodenice, Dąbrowica), Lubomirscy (Lubomierz, Grabie), Ujejscy (Ujazd), Ciemierze (Tarnawa)

Spośród nich na przełomie XIV i XV w. liczącą się familią byli Łapkowie, reprezentowani w życiu publicznym kraju przez Zbyszka z Łapanowa, łowczego królewskiego (1370-1389), jego syna Klemensa – burgrabiego krakowskiego (1404 – 1411), młodszego syna Zbigniewa, który robił karierę duchowną jako biskup laodycejski a od 1413 r. biskup kamieniecki. Jeszcze w połowie XV w. spotykamy Łapków na niższych urzędach  ziemskich oraz na dworze królewskim, ale coraz większe rozrodzenie rodu doprowadziło w następnych dziesięcioleciach do zubożenia i stopniowej degradacji społecznej. Świadczy o tym także informacja Bartosza Paprockiego, o dorobieniu się dużego majątku przez braci Łapków na pochówkach zmarłych podczas epidemii w Krakowie w 1543 r.  

Jeszcze skromniejsze niż Łapków były początki Lubomirskich, zajmujących później jedno z głównych miejsc wśród polskiej magnaterii. Pierwszym przedstawicielem rodu, który używał nazwisko Lubomirski był Piotr, dziedzic Lubomierza i Grabia koło Łapanowa w latach 1465-1487. Pozostawił po sobie aż pięciu synów, spośród których czterech zapoczątkowało różne linie mocno rozdrobnionego rodu.

Najstarszy z synów Piotra – Jakub Lubomirski z Grabia jako pierwszy w rodzinie wszedł do elity urzędniczej województwa krakowskiego i w ten sposób przetarł drogę awansu następnym pokoleniom Lubomirskich. Jako podstarości i sędzia grodzki krakowski osiągnął na tyle bogate uposażenie, że stać go było na zakup kilku wsi i dzierżawę takich królewszczyzn jak Tymbark czy Rajbrot. Jego tropem poszli inni Lubomirscy, ale za właściwego twórcę potęgi rodu uznać trzeba Sebastiana Lubomirskiego, który pod koniec XVI w. jako pierwszy z rodu zasiadł w senacie. On też zaczął używać herbu "Szreniawa bez krzyża"

Ikonografia

Epitafium Jan z Ujazdu z połowy XV w.

Kamienna chrzcielnica i nagrobek Joachima Lubomirskiego w kościele w Tarnawie

Ciekawostki

Jednym z zasadźców miasta Bochni w 1253 r. był Idzi ze Słupi h. Drużyna

 Z rodu Wieruskich h. Drużyna pochodził Kasper Wieruski, entuzjasta Odrodzenia i właściciel pokaźnego zbioru ksiąg renesansowych

Literatura:

• J. Szymański, Herbarz średniowiecznego rycerstwa polskiego, Warszawa 1993
• J. Szymański, Herbarz rycerstwa polskiego z XVI wieku, Warszawa 2001
• Słownik historyczno-geograficzny województwa krakowskiego w średniowieczu, cz. III, z. 3, Hasło: Lubomierz, Kraków 2012   
• K. Przyboś, Awans społeczny Lubomirskich herbu Drużyna od XIV do początku XVII wieku [w:]Genealogia. Studia i Materiały Historyczne, T. 4, Poznań 1994 
• S. Mateszew, Osadnictwo i stosunki własnościowe do końca XV w., Bochnia. Dzieje miasta i regionu, pod red. F. Kiryka i Z. Ruty, Kraków 1980